نهال پسته به عنوان یک محصول بسیار سود آور، همواره مورد توجه کشاورزان و باغداران بوده است. پس از کشت پسته در نهالستان کشاورزان باید در مدت زمان نسبتا طولانی منتظر ثمردهی درختان پسته باشند. نحوه کاشت، کوددهی، سم پاشی و رفع آفات در کنار پیوند درخت پسته می‌تواند در برداشت پسته مرغوب نقش مهمی را ایفا کند. در اینجا سعی داریم با پیوند نهال پسته بیشتر آشنا شویم و کلیه نکات مهم و ضروری در پیوند درخت پسته را مورد بحث و بررسی قرار دهیم.
بیوگرافی درخت پسته
پسته گیاهی است که از دیرباز درنقاط مختلف ایران مورد کشت و پرورش قرار می‌گرفته است. جنگلهای وحشی و خودروی پسته در ناحیه شمال شرقی ایران و نواحی هم مرز با ترکمنستان و افغانستان پیشینه‌ای باستانی دارد و تصور میرود که درخت پسته حدود 4-3 هزار سال قبل در ایران اهلی شده و مورد کشت و کار قرار گرفته است. باستان شناسان سبزوار و سرخس را از قدیمی ترین مناطق کشت پسته میدانند و سابقه کشت پسته در دامغان، سمنان و قزوین را به قرن هفتم هجری و در استان کرمان به قرن دوازدهم هجری نسبت میدهند. کشت پسته در سایر نقاط ایران سابقه 200-150 ساله دارد. هرودوت مورخ مشهور یونانی نیز در نوشته های خود اشاراتی به کشت پسته کرده، بنابراین درخت پسته در ایران سابقه تاریخی دارد.
انواع پیوند نهال پسته
برای قلمه زدن و پیوند درخت پسته، سه روش متداول وجود دارد. پیوند شکمی، پیوند لوله‌ای و پیوند اسکنه‌ای. برای موفقیت پیوند زدن باید شرایط محیطی، نزدیکی پایه و پیوند، حذف آفات و سایر عوامل موثر در رشد پسته رعایت شود.
پیوند شکمی
ابتدا پوست پایه را به شکل T برش داده و لبه پوست را جدا می کنیم. سپس پیوندک جوانه را با پوست جدا و داخل شکاف گذاشته و از بالا و پایین می بندیم. برای بریدن جوانه باید قسمتی از پوست همراه آن باشد و در داخل شکاف قرار گیرد. در مورد پیوند بر روی نهال ها باید به این نکته توجه کرد که اگر در مرداد و شهریور اقدام به پیوند نماییم، پس از پیوند عمل سربرداری شاخه را انجام نمی دهیم. این عمل برای جلوگیری از سرمازدگی صورت می گیرد. به همین منظور عمل سربرداری را در اوایل فروردین انجام می دهیم که به آن پیوند خواب یا زندانی می گویند. در درختانی مثل انجیر و فیکوس که دارای شیرابه می باشند باید حالت برش شکاف بر روی پایه و حالت فوق باشد تا شیرابه باعث خشک شدن جوانه نشود (این پیوند به شکل H هم می تواند انجام گیرد). در پیوند شکمی بعد از دو یا سه روز به دمبرگ دست می زنیم. اگر این دمبرگ افتاد نشان دهنده این است که پیوند ما گرفته است. در غیر این صورت پیوند نگرفته است.
پیوند لوله‌ای
در پیوند لوله‌ای پایه و پیوندک باید هم اندازه باشند و ضخامت یکسانی داشته باشند. به همین منظور ابتدا پوست پایه را جدا می کنیم (همانند پوست موز).
سپس بخشی را که دارای جوانه است برای پیوندک انتخاب و برش می دهیم و با چرخاندن توسط دست پوست را به طور کامل جدا کرده و این پوست را به پایه بدون پوست جایگزین می کنیم که در این حالت باید آن را ببندیم.
ولی اگر شکافی در پوست ایجاد نکنیم و پوست به صورت لوله ای جدا شود، نیازی به بستن آن نمی باشد.
پیوند اسکنه ای
در پیوند اسکنه‌ای ابتدا تنه یا شاخه های کلفت را کف بر می کنیم و در وسط آن شکافی ایجاد می کنیم که این عمل توسط اسکنه زن انجام می شود و پایه آماده پیوند می شود. سپس برای ایجاد پیوندک، شاخه ای را که دارای تعدادی جوانه است انتخاب کرده و آن را می بریم تا به چوب برسیم و از یک سمت با پوست باقی بماند. سپس آن را داخل شکاف گذاشته، به طوری که پوست پیوندک با پوست پایه در تماس باشد. در پایان باید به اطراف آن چسب پیوند یا گل مالیده شود. در پیوندهای جوانه بیشتر از پیوند شکمی و در پیوندهای شاخه بیشتر از پیوند اسکنه استفاده می شود.
جوش نخوردن پیوند درخت پسته وعلت های ساده آن
یکی از علل جوش نخوردن پیوند نهال پسته ایجاد فاصله به دلیل قرار گرفتن هوا (به علت محکم نبستن پیوندک) یا شیره درخت مابین سطح تماس پیوندک و آوند پایه است. اگر علت آن شیره نهال باشد، باید در زمان آبیاری نهال و تقسیم تعداد پیوند به تناسب قدرت درخت باید تجدید نظر شود. بعد از بازدید از پیوندک های جوش نخورده و بازرسی آنها بیشترین آمار ناموفق بودن پیوندک ها به دلیل شیره نباتی بود. برای جلوگیری از این پدیده باید فاصله اخرین ابیاری قبل پیوند را زیاد نمود. اگر آبیاری انجام نشود و یا کم انجام شود و یا برعکس زیاد انجام شود هر دو می تواند جوش خوردن را مختل کند.
تجربه نشان داده است نهال های پسته ای که از 7 تا 15 روز قبل از پیوند آبیاری شده بودند. حتی با وجود این فاصله زمانی در آبیاری باز هم مقداری شیره نباتی در اطراف پیوندک آنها مشاهده شده ولی به دلیل کم بودن شدت آن در ایجاد و تشکیل لایه زاینده مانعی ایجاد نکرد.